کد مطلب:47467 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:14

گنجینه پرسمان » قرآن

چگونه ميتوان بر هوا و هوس خود غلبه كرد و در مورد اين سؤال چند آيه در قرآن آمده است؟

قرآن كريم كتاب تربيت و هدايت انسانها به سوي كمال ميباشد و غالب آيات آن دربارة مسائل اخلاقي و در راستاي هدايت و سعادت انسانهاست و در آنها راه كارها و چگونگي توفيق انسان در راه رسيدن به سعادت و شيوههاي غلبه بر هواهاي نفساني و شيطانهاي جنّي و انسي ميباشد.

دربارة چگونگي مبارزه با هواهاي نفساني و علاج اين بيماري لازم است در نفس انسان، يك عامل تكويني مؤثر و نيرومند ايجاد شود، تا بتواند در برابر آن به مقاومت پردازد. بايد در مقابل آن انگيزههاي شيطاني از راه انديشة درست، انگيزههاي رحماني را ايجاد و بيدار و هشيار كرد; زيرا انگيزهها به طور كلّي اعم از شيطاني يا رحماني، فطري انسان هستند و در سرشت وي جاي دارند و شرايط خارجي بايد آنها را شكوفا كند و در نهايت در ميدان نفس انسان، جولان دهند، وقتي انسان ميخواهد آنها را از تاخت و تاز باز دارد بايد در برابر آنها انگيزه و نيروي قويتري ايجاد شود، تا بتواند بر آنها غالب و نايل آيد. بايد انسان باور نيروهاي رحماني را به جايي برساند كه عالم را محضر خدا بدانند و در حضور خدا كه ناظر و حاضر است مرتكب گناه نشوند خداوند ميفرمايد: أَلَمْ يَعْلَم بِأَنَّ اللَّهَ يَرَيَ;(علق،14) آيا او ندانست كه خداوند ]همه اعمالش را[ ميبيند؟!.

در فرازي از دعاي شعبانيه ميخوانيم: خداوندا! تواني در من نيست تا بدان از عصيان و سرپيچي تو روي گردانم، مگر به هنگامي كه براي محبت خود بيدار و هشيارم كرده باشي.(ر.ك: مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي، ص 297 ـ 303، انتشارات مطبوعات ديني.)

بنابراين، راه مبارزه با هواهاي نفساني اين است كه كششهاي ديگري در مقابل آنها باشد و تقويت شود و بر آنها پيروز گردد. عواملي كه ميتواند اين كششهاي پنهان را فعال و بيدار سازد از جمله فكر و ادراك هستند. حكما ميگويند: ادراك عامل شوق است; چرا كه، آن ميل نهفته به وسيلة درك و شعور، زنده و برانگيخته ميشود و لازم است به اين وسيله آنها تقويت شوند. خداوند متعال همواره انسان را به تفكر و درك صحيح دعوت ميكند، چنان كه ميفرمايد: ... كَذَ َلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الاْ ?َيَـَتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ;(بقره،219)...خداوند اين چنين آيات را براي شما روشن ميسازد، شايد انديشه كنيد.

افزون بر اين، فكر درباره اصول دين ـ توحيد، نبوت، معاد ـ فكر ديگري هم لازم است تا انگيزه عملي متناسب با اين افكار، و هماهنگ با اين اصول نيز، در ما زنده شود; زيرا بعد از درك اصول، جهت شوق به اطاعت از خدا و ايمان و التزام عملي در انسان، انديشه كردن دربارة چيزي كه با شوق، سنخيت و تناسب دارد و ميتواند در تحريك و برانگيختن، لازم و مؤثر است; چون ريشة تمام فعاليتهاي انسان، خوف و رجا است پس براي وادار شدن به كار و تلاش و حركت، بايد كاري كرد كه ترس و اميد در انسان بر انگيخته شود خداوند ميفرمايد:وَ أَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَ نَهَي النَّفْسَ عَنِ الْهَوَيَ # فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَيَ;(نازعات،40ـ41) و آن كس كه از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوا باز دارد، قطعاً بهشت جايگاه اوست.

بنابراين، پس از بيدار كردن علم و اعتقاد، لازم است در آثار ايمان بينديشيم تا توجه به آثار و نتايج خوب آن در نقش يك انگيزه نيرومند ما را به تحصيل اختياري ايمان وا دارد و نيز به آثار نامطلوب كفر بينديشيم تا ما را از آن باز دارد و از اينجاست كه قرآن نيز تأكيد فراوان دارد تا در اينباره هر چه بيشتر بينديشيم.

قرآن كريم نيز رعايت همين مراحل را لازم ميداند و دربارة برطرف كردن ضعف اعتقادي و محكم كردن اصول دين ميفرمايد: إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَـَطِينَ أَوْلِيَآءَ لِلَّذِينَ لاَيُؤْمِنُونَ;(اعراف،27) ما شياطين رادوستان كساني قرار داديم كه ايمان نميآورند.

همچنين دستور ميدهد كه بايد رذايل اخلاقي و وسوسههاي شيطان و نفس را بايد دفع كرد: وَلاَتَتَّبِعُوا خُطُوَ َتِ الشَّيْطَـَنِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوُّ مُّبِينٌ;(انعام،142)... و از پي گامهاي شيطان نرويد كه او براي شما دشمن آشكار است و نيز سورة بقره، آيه 268 و نسأ، 60 و...(ر.ك: اخلاق در قرآن، آيت الله مصباح يزدي، ج 1، ص 210 ـ 213، انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني; / نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 19، ص 344، دارالكتب الاسلامية.)

قرآن كريم افرادي را كه امكانات ازدواج برايشان فراهم نيست، توصيه به عفاف ميكند و ميفرمايد: وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لاَيَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّيَ يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ; (نور، 33) و كساني كه ]وسيله[ زناشويي نمييابند، بايد عفت ورزند تا خدا آنان را از فضل خويش بينياز گرداند.

برخي از اموري كه سبب كاهش اين غريزه در وجود افراد ميشود، عبارتند از:


1. نگاه نكردن به نامحرم و آنچه نظر افكندن بر آن حرام است: قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّواْ مِنْ أَبْصَـَرِهِمْ وَ يَحْفَظُواْ فُرُوجَهُمْ; (نور، 30) به مردان با ايمان بگو: در ديده فرو نهند و پاكدامني ورزند. همچنين حضرت عيسيغ ميفرمايد: از نگاه كردن به زنان پرهيز كنيد كه آن باعث شهوت و فتنه ميشود.

2. فكر نكردن درباره زنان و امور شهوت انگيز;

3. پرخوري نكردن، مخصوصاً برخي از غذاها (مانند گوشت زياد و...) كه باعث تقويت و تشديد اين غريزه ميشود كه در اين صورت روزه گرفتن و گرسنگي، علاج شهوت است. حضرت صادقميفرمايد: مضرترين چيز براي قلب آدمي، پرخوري است كه باعث قساوت قلب و تهييج شهوت ميشود.(ر.ك: المحجةالبيضأ في تهذيب الاحيأ، ملامحسن فيض كاشاني، ج 5، ص 176 ـ 185، دفتر انتشارات اسلامي.)

4. مشاهده نكردن فيلمهاي مهيّج.

5. محشور شدن با دوستان متدين و خداشناسي كه ديدنشان ما را به ياد خدا بيندازد.(ر.ك: اصول كافي، كليني;، ج 1، ص 39، دارالكتب الاسلامية.)

6. رفت و آمد به مراكز مذهبي از قبيل مسجد و جلسات ديني.

7. قطع ارتباط با افرادي كه انسان را به ياد گناه انداخته و از خدا دور ميكنند.